Φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός (Εισαγωγή)

2010- Το Ευρωπαϊκό Έτος για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού

2010- Το Ευρωπαϊκό Έτος για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού(Εισαγωγή).

Κατά την μετάβαση στην δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα η κοινωνικοοικονομική συγκυρία βρίσκει ένα αυξημένο ποσοστό των Ευρωπαίων και Ελλήνων πολιτών να εμφανίζονται «παγιδευμένοι» στο φαινόμενο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Σε μία περίοδο όπου όλοι ασχολούνται με την οικονομική κρίση και το πώς έπληξε αυτή καταρχήν το τραπεζικό σύστημα και κατά δεύτερον πως οδήγησε σε πτώχευση ολόκληρα κράτη ήρθε η στιγμή πλέον να ασχοληθούμε και με τους ανθρώπους που βιώνουν στην καθημερινότητά τους καταστάσεις οικονομικής και κοινωνικής περιθωριοποίησης.

Ενδεικτικά πρέπει να αναφερθεί ότι σχεδόν 1 στους 7 πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης «απειλείται» από τον κίνδυνο της φτώχειας. Πιο συγκεκριμένα σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του 2005 το 16% του πληθυσμού της ΕΕ αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να βρεθεί σε κατάσταση φτώχειας, ποσοστό που αντιστοιχεί σε απόλυτους αριθμούς σε περίπου 78 εκατομμύρια άτομα. Επιπρόσθετα ένας στους 10 Ευρωπαίους πολίτες διαμένει σε νοικοκυριό όπου κανένα μέλος του δεν εργάζεται. Ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία θα πρέπει να προκαλεί το γεγονός ότι ακόμη και άτομα που εργάζονται δεν μπορούν να «διαφύγουν» από την «παγίδα» της φτώχειας, γεγονός που απεικονίζεται στατιστικά στο 8% του συνόλου των Ευρωπαίων πολιτών. Tέλος, τα παιδιά βιώνουν στην Ευρώπη έντονα το φαινόμενο που ονομάζεται «διαγενεακή μεταβίβαση της φτώχειας», καθώς «κληρονομούν» το χαμηλό βιοτικό επίπεδο των γονέων τους (χαμηλό εισόδημα, κακές συνθήκες στέγασης, υποσιτισμός, χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο και ελάχιστες προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης). Σε απόλυτους αριθμούς στην ΕΕ 19 εκατομμύρια παιδιά ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.

Φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός συχνά «συμβαδίζουν»

Οι δύο έννοιες, (φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός), αν και έχουν διαφορετικό ερμηνευτικό περιεχόμενο συχνά «συμβαδίζουν» και εμφανίζονται συνδυαστικά όταν λαμβάνουμε υπόψη συγκεκριμένες κατηγορίες του πληθυσμού (ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες) ή αντιθέτως παρατηρούνται ακόμη και σε άτομα που έχουν ήδη ενταχθεί στο κρίσιμο πεδίο της αγοράς εργασίας (εργαζόμενοι φτωχοί).  Στις περισσότερες επιστημονικές προσεγγίσεις το φαινόμενο της φτώχειας λογίζεται ως μία «στενότερη» έννοια από αυτήν του κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς περιλαμβάνει το εισοδηματικό κριτήριο και την κατάσταση έλλειψης επαρκών οικονομικών πόρων για μία αξιοπρεπή διαβίωση, αντίθετα με το φαινόμενο του κοινωνικού αποκλεισμού που εκλαμβάνεται βασικά ως μία κατάσταση που οδηγεί σε σωρευτικές συνθήκες περιθωριοποίησης. Οι ποικίλες μορφές με τις οποίες εκδηλώνεται ο κοινωνικός αποκλεισμός παρατηρούνται στο κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό, νομικό και πολιτιστικό πεδίο της κοινωνικής ιδιότητας των πολιτών. Ο κοινωνικός αποκλεισμός αποτελεί αφενός ένα σύνθετο κοινωνικοοικονομικό φαινόμενο και αφετέρου απαιτεί εξειδικευμένες και στοχευμένες δράσεις.

Το έτος 2010 ορίστηκε ως το Ευρωπαϊκό Έτος για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού έπειτα από την Απόφαση 1098/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου στις 22 Οκτωβρίου του 2008.

Στόχοι και οι κατευθυντήριες αρχές για το 2010

Σύμφωνα με την Απόφαση 1098/2008 οι στόχοι και οι κατευθυντήριες αρχές για το Ευρωπαϊκό Έτος 2010 ορίστηκαν ως εξής:

(α) Αναγνώριση των δικαιωμάτων– Νοείται ως η αναγνώριση του θεμελιώδους δικαιώματος των ατόμων που βιώνουν την κατάσταση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού να ζουν με αξιοπρέπεια και να έχουν έναν ενεργό ρόλο στα κοινωνικά δρώμενα. Ο στόχος του Ευρωπαϊκού Έτους είναι να αυξήσει την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης ως προς την κατάσταση στην οποία περιέρχονται  άτομα τα οποία ζουν υπό συνθήκες φτώχειας, και ειδικότερα για τα άτομα που ανήκουν στις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, και θα υποβοηθήσει στην προώθηση της αποτελεσματικής τους πρόσβασης σε κοινωνικά, οικονομικά και πολιτιστικά δικαιώματα όπως και σε επαρκείς πόρους και ποιοτικές υπηρεσίες. Η «δημιουργία» του Ευρωπαϊκού  Έτους θα αποτελέσει επίσης ένα σημαντικό βήμα για την καταπολέμηση των προκαταλήψεων και του κοινωνικού στιγματισμού.

(β) «Διαμοίραση» της ευθύνης και της συμμετοχής – Θα θεωρηθεί ως η αύξηση της δημόσιας πρωτοβουλίας για την ανάληψη μέτρων και πολιτικών κοινωνικής ενσωμάτωσης καθώς και η έμφαση τόσο στην συλλογική όσο και στην ιδιωτική ευθύνη για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού όπως και στην σημαντικότητα της προώθησης και της υποστήριξης των δραστηριοτήτων των εθελοντικών φορέων. Μέσα στους στόχους του Ευρωπαϊκού Έτους είναι η προώθηση της συμμετοχικής δράσης του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα διαμέσου «καίριων» συνεργασιών καθώς και η ανάπτυξη του αισθήματος ευαισθητοποίησης και δέσμευσης για την δημιουργία ευκαιριών συμμετοχής από όλους τους πολίτες, ενθαρρύνοντας ιδιαίτερα τους εμπειρογνώμονες σε θέματα φτώχειας.

(γ) Κοινωνική Συνοχή – Νοείται ως η προώθηση μίας πιο συνεκτικής κοινωνίας μέσω της ανάπτυξης του αισθήματος ευαισθητοποίησης για μία κοινωνία που επωφελούνται όλοι από την εξάλειψη της φτώχειας, από την δίκαιη αναδιανομή του πλούτου και την  μηδενική  περιθωριοποίηση.

(δ) Δέσμευση και έντονη πολιτική δράση– Θα θεωρηθεί η ανάληψη μέτρων στοχευμένης κοινωνικής πολιτικής για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού που θα αξιοποιήσει την ήδη εφαρμοσθήσα Ανοικτή Μέθοδο Συντονισμού.

Ολοκληρώνοντας τις βασικές αρχές που έχουν θέσει οι Ευρωπαίοι ηγέτες για το έτος 2010 και ελπίζοντας ότι τα μέτρα που θα αναλυθούν στα επόμενα άρθρα δεν θα αποτελέσουν ένα ακόμη ανεφάρμοστο πολιτικό ευχολόγιο, είναι αξιοσημείωτο ότι σε σχετική έρευνα για την αναγκαιότητα ή όχι μέτρων κατά της φτώχειας το 89% των Ευρωπαίων πολιτών απάντησε πως πρέπει να παρθούν άμεσα μέτρα…

andrewD.