Μήπως ανησυχούμε πιο πολύ απ' όσο πρέπει;
Υπάρχουν πολλοί τύποι ανησυχίας που επηρεάζουν την ψυχική υγεία μας, και αυτοί μπορεί να ξεκινούν από μία απλή στεναχώρια έως μεγάλες και επώδυνες κρίσεις πανικού. Παρόλο που οι τύποι αυτοί διαφέρουν, η «διαδικασία» σε όλους τους τύπους είναι πάνω κάτω η ίδια. Το να γνωρίζουμε και να μάθουμε περισσότερα για αυτή την «διαδικασία» είναι το θεμέλιο των τεχνικών διαχείρισης της ανησυχίας μας.
Πρώτα απ’ όλα πρέπει να καταλάβουμε τι δεν είναι η ανησυχία. Η ΑΝΗΣΥΧΙΑ ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΕΧΘΡΟΣ ΜΑΣ. Βασικά, όλοι μας χρειαζόμαστε να είμαστε ανήσυχοι στην καθημερινότητα μας ώστε να μπορέσουμε να ενεργούμε ανάλογα. Αυτές οι «μικρές» ανησυχίες μας δίνουν το κίνητρο για να σηκωθούμε το πρωί από το κρεβάτι μας.
Αποδεκτή και ανάρμοστη ανησυχία
Ο πρώτος άνθρωπος που ταξινόμησε την ανησυχία ήταν ο Αυστριακός ψυχαναλυτής Sigmund Freud. Την χώρισε σε δύο μεγάλες έννοιες που είναι αποδεκτές ακόμα και σήμερα. Αυτές είναι η αποδεκτή από τη μία πλευρά και η ανάρμοστη από την άλλη. Ας δούμε τι σημαίνουν όλα αυτά.
Όταν αντιμετωπίζουμε απειλητικές καταστάσεις, θα πρέπει να είμαστε ενήμεροι για τους κινδύνους τους οποίους αντιπροσωπεύουν. Ο τρόπος αναγνώρισης τους γίνεται μέσω των συναισθημάτων ανησυχίας που μας προκαλούν. Αν αισθανθούμε κίνδυνο, ανησυχούμε με αποτέλεσμα να αντιδράσουμε. Αυτό αποκαλείται αποδεκτή ανησυχία και μας βοηθά ώστε να νιώθουμε ασφαλείς.
Καμιά φορά όμως οι άνθρωποι ανησυχούν ανάρμοστα. Φαντάζονται ή δημιουργούν κάποια απειλή που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Αυτό αποκαλείται ανάρμοστη ανησυχία γιατί μας αναγκάζει να αντιδρούμε ανάρμοστα και απρόβλεπτα, για παράδειγμα να τρέχουμε μακριά ή να χάνουμε την αυτοκυριαρχία μας.
Για να καταλάβουμε τι είδους ανησυχία έχουμε, θα πρέπει να ζυγίσουμε λογικά όλες τις πληροφορίες που μας προσφέρονται. Επίσης να ρωτήσουμε άλλους ανθρώπους αν πιστεύουν πως η κατάσταση στην οποία νομίζουμε πως βρισκόμαστε είναι απειλητική ή επικίνδυνη. Αν όχι τότε το πιθανότερο η ανησυχία σας να είναι ανάρμοστη καταστρέφοντας την ψυχική υγεία σας χωρίς λόγο. Αργότερα θα κοιτάξουμε τρόπους με τους οποίους θα μπορέσουμε να το καταπολεμήσουμε αυτό το άγχος αλλά για τώρα θα μάθουμε πώς να το αναγνωρίζουμε. Παρακάτω είναι μια σειρά από ερωτήσεις που μπορείτε να ρωτήστε τον εαυτό σας.
- Ποιο είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί;
- Τι μπορώ να κάνω για να επιβιώσω αν το χειρότερο συμβεί;
- Πόσο πιθανό είναι να συμβεί το χειρότερο;
- Ποιο είναι το πιθανότερο που μπορεί να συμβεί;
- Ανησυχώ για κάποιο πρόβλημα (το οποίο μπορεί να λυθεί) ή για ένα γεγονός που μπορεί να αλλαχθεί;
- Αν δεν μπορεί να αλλαχθεί (ίσως κάτι που έγινε στο παρελθόν), είναι σωστό να ανησυχώ γι’ αυτό ή πρέπει να προχωρήσω με την ζωή μου;
- Αν η κατάσταση δεν μπορεί να αλλάξει, δεν είναι καλύτερα να δραστηριοποιηθώ από το να ανησυχώ απλά;
Ας δούμε πως λειτουργεί η ανησυχία – παλεύω ή τρέχω (fight or flight) μηχανισμός
Flight or Flight
Η ανησυχία δεν αποτελεί μέρος του φυσικού αμυντικού συστήματος μας. Αν δεν ανησυχούσαμε για επικίνδυνες καταστάσεις, τότε μάλλον δεν θα ζούσαμε για πολύ. Η όλη διαδικασία της ανησυχίας ενεργοποιεί τον fight or flight μηχανισμό – ένα σημαντικό αμυντικό σύστημα το οποίο είναι κοινό σε όλα τα θηλαστικά αλλά και σε άλλα ζώα. Ας δούμε πως δουλεύει αυτός ο μηχανισμός.
Φανταστείτε πως περπατάτε μόνοι σας σε ένα σκοτεινό σοκάκι το βράδυ. Ξαφνικά μέσα από το σκοτάδι ξεπετιέται ένας ψηλόσωμος άνδρας κρατώντας ένα μαχαίρι και απειλεί να σας μαχαιρώσει. Έχετε δύο επιλογές…..
Να τρέξετε ή να παλέψετε….
Περισσότερα θα πούμε σε επόμενο άρθρο. Απλά να θυμάστε πως η ψυχική υγεία μας είναι το παν και γι’ αυτό θα πρέπει να είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε αυτό που πρέπει ώστε να διατηρηθεί όσο πιο ήρεμη και χαρούμενη γίνεται.