Παρά την πεποίθηση πως οι άνθρωποι κυριαρχούν στο βασίλειο των ζώων στο θέμα της εξυπνάδας, στην πραγματικότητα όμως, κατέχουμε την τρίτη θέση – τουλάχιστον σύμφωνα με το Douglas Adams, συγγραφέα του «Hitchhiker’s Guide to the Galaxy». Αλλά πέρα από την πλάκα υπάρχει πολλά που μπορούμε να πούμε για το είδος που κατατάσσει στην δεύτερη θέση: τα δελφίνια.
Όταν συγκρίνονται σωματικές μάζες, το μυαλό των δελφινιών, και ειδικότερα οι εγκέφαλοι των ρινοδελφινιών, είναι αρκετά συγκρίσιμοι με τους ανθρώπινους εγκεφάλους. Σύμφωνα και με τους Sunday Times κατέχουν τη δεύτερη θέση από άποψη σχετικής μάζας σε σχέση με άλλα είδη και το μυαλό τους διαθέτει χαρακτηριστικά τέτοια τα οποία συσχετίζονται με υψηλότερες λειτουργίες του εγκεφάλου.
Τα ρινοδελφίνια διαθέτουν πιθανές προηγμένες δεξιότητες κατανόησης γλώσσας, κάνοντας τα ικανά να κατανοήσουν απλές σειρές από χειρονομίες και στις σημασιολογικές αλλά και στις συντακτικές τους αισθήσεις. Κατανοούν και γενικευμένες λέξεις, όπως «μπάλα», βασικές αριθμητικές έννοιες και έχουν την ικανότητα να καταλαβαίνουν και να αντιδρούν σε ερωτήσεις που συσχετίζονται εκτός του περιβάλλοντος τους. Επεξεργάζονται τις πληροφορίες που λαμβάνουν ακουστικά αλλά και οπτικά, επιτρέποντας τους να αναγνωρίζουν σκηνές που παρουσιάζονται σε μία οθόνη τηλεόρασης (κάτι το οποίο οι χιμπατζήδες πρέπει να εκπαιδευτούν εκτενώς για να το καταφέρουν). Τα δελφίνια μπορούν να ανταποκριθούν στην εικόνα με ακρίβεια συγκρίσιμη με τα επίπεδα της ανθρώπινης αντίδρασης, ακόμη και όταν τα οπτικά σήματα έχουν διατυπωθεί αφηρημένα.
Τα δελφίνια κατανοούν το να τους δείχνουν – κάτι το οποίο οι χιμπατζήδες αγωνίζονται να το καταφέρουν. Αν λάβουμε υπόψη μας πως τα δελφίνια δεν έχουν χέρια, η ικανότητα αυτή είναι εκπληκτική, αν και ερευνητές υποπτεύονται η εμπειρία που έχουν τα δελφίνια στο να βρίσκονται μέσω της ηχώ, τους προετοιμάζει για αυτήν την ιδέα. Τα δελφίνια επίσης έχουν αποκτήσει γνώση για τον εαυτό τους χρησιμοποιώντας καθρέπτες για αναγνωρίσουν σημάδια τα οποία διακρίνονται στα σώματα τους. Έχουν αντίληψη και μνήμη των πρόσφατων δραστηριοτήτων τους και αυτό φαίνεται από την ικανότητα τους να επαναλαμβάνουν ή να επιλέγουν νέες συμπεριφορές εκτελώντας οδηγίες των εκπαιδευτών τους. Τα δελφίνια επίσης είναι εξαίρετοι μίμοι, τόσο φωνητικά αλλά τόσο και σε θέματα συμπεριφοράς. Το ενδιαφέρον είναι πως όχι μόνο καταφέρνουν να μιμηθούν ο ένας τον άλλον, αλλά μπορούν επίσης να μιμηθούν και τον άνθρωπο, όπως να χαρτογραφήσουν έτσι το σώμα τους ώστε να μοιάζει με το δικό μας, για παράδειγμα η ουρά τους στην θέση των ποδιών.
Τα ρινοδελφίνια επίσης είναι γνωστά γιατί εκπαιδεύουν νέα κόλπα ο ένας στον άλλον. Για παράδειγμα, ένα τραυματισμένο δελφίνι χρησιμοποιούσε την ουρά του για να «περπατήσει» όταν βρέθηκε να είναι αιχμάλωτο. Όταν τελικά απελευθερώθηκε, άρχισε να περνάει την τεχνική σε άλλα άγρια δελφίνια. Σε άλλες περιπτώσεις, τα δελφίνια απέδειξαν την εφευρετικότητα και της προσαρμοστικότητα τους, όταν υιοθέτησαν τη συνήθεια να κολυμπούν με σφουγγάρια στην κοιλιά τους, ώστε να θωρακίζονται απέναντι σε ψάρια με τραχιές και αγκαθωτές πλάτες. Ένα τρίτο ενδιαφέρον σενάριο, αν και πίσω στο εργαστήριο, είναι η δυνατότητα που έχουν τα δελφίνια να επιλέγουν «δεν ξέρω» σε κάποια δύσκολη δοκιμασία. Όταν τα δελφίνια έκαναν αυτή την επιλογή, το πιθανότερο να προτιμούσαν τη δική τους διαδικασία σκέψης. Αυτό δείχνει τη γνωστική έννοια γνωστή ως μεταγνώση, την οποία ορισμένοι θεωρούν ένδειξη της αυτογνωσίας και της ανώτερης συνείδησης.
Άρα όλα αυτά κάνει τα δελφίνια πνευματικά ίσα με μας; Ίσως όχι, αλλά είναι δίκαιο να πούμε πως αυτά τα δελφίνια είναι όντα αρκετά εξελιγμένα!